Enkele executieve functies uitgelicht

Bij het van start gaan van het praktijkonderzoek nam ik de BRIEF af. Dit is een genormeerde checklist voor gedrag waarvan de afkorting staat voor 'Behavior Rating Inventory of Executive Functioning'. Bij dit onderzoek beantwoordde ik vragen die peilden naar het dagelijks functioneren van de leerlingen. Op basis van deze checklist kon ik filteren welke executieve functies het minst goed ontwikkeld zijn bij de leerlingen in mijn klas. Hieruit kwamen cognitieve flexibiliteit, emotieregulatie en werkgeheugen. Vanuit mijn eigen nood als leerkracht koos ik ook voor responsinhibitie. Hieronder wordt de betekenis van deze executieve functies verder uitgelicht.

Werkgeheugen

Het werkgeheugen wordt gebruikt als je iets moet doen en tegelijkertijd iets moet onthouden. Je zet informatie in uit je langetermijngeheugen. Het werkgeheugen wordt in de methode Breinhelden omgeschreven als de onthoud- en doekracht.

Concreet gaat dit om heel wat verschillende voorbeelden:

Een telefonische boodschap noteren.
Spelregels uitleggen.
Instructies kunnen onthouden en uitvoeren.
Meervoudige opdrachten uitvoeren.
Turnzak maken.
Onthouden van liedjes en bijhorende bewegingen.
...

Cognitieve flexibiliteit

Cognitieve flexibiliteit is jezelf kunnen aanpassen als er iets verandert, een probleem op een andere manier oplossen of kunnen schakelen tussen activiteiten. In de methode Breinhelden wordt dit omschreven als buigkracht.

Concreet kan het gaan om volgende voorbeelden:

Vlot kunnen omgaan met veranderingen in de planning.
Opdrachten met open einde kunnen uitvoeren.
Een nieuwe oplossing bedenken bij bijvoorbeeld een Smartgame als de vorige niet tot de oplossing leidt.
...

Responsinhibitie

Reponsinhibitie wordt in de methode Breinhelden omschreven als stopkracht. Deze executieve functie helpt ons denken voor we iets doen en helpt ons beslissen of we al dan niet reageren. Het helpt je om een reactie uit te stellen of in te houden. Het is je vermogen om impulsen, prikkels uit de omgeving of van binnenuit, te controleren. Op die manier kom je toe aan je werk en kan je leren.

Een minder goed ontwikkelde responsinhibitie kan je herkennen aan volgende voorbeelden:

Antwoorden zonder je vinger op te steken.
Lopen in de gang.
Als er iets valt in de klas, dit onmiddellijk gaan oprapen.
Onmiddellijk een instructie opvolgen die eigenlijk voor na de uitleg is bedoeld.
Weerhouden zijn van je werk door zoemende bijen voor de ramen.
...

Emotieregulatie

Emotieregulatie is het adequaat aansturen van je emoties en deze op een gepaste manier uiten. Alle emoties mogen er zijn, maar elke emotie kent zijn plaats en tijd. Te lang blijven hangen in een emotie kan belemmerend zijn voor jezelf en je omgeving. Emotieregulatie wordt gevoelskracht genoemd in de methode Breinhelden.

Een minder goed ontwikkelde emotieregulatie kan je herkennen aan volgende voorbeelden:

Extreme woede die zich uit in agressie.
Ontroostbaar zijn bij verdriet.
...

(Herrewijn & Monfils, 2019)

Bron afbeeldingen: Herrewijn, B. & Monfils, E. (2018). Breinhelden: een programma voor groep 1/2, doordacht werken aan executieve functies. Rotterdam: Bazalt.